پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
الوَصِیَّةُ حَقٌّ على کُلِّ مُسلمٍ
وصیّت کردن وظیفه هر مسلمانى است
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
المَحرومُ مَن حُرِمَ الوَصیَّةَ
محروم [از رحمت خدا ]کسى است که از وصیّت کردن محروم شود
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
ما حَقُّ امرئٍ مُسلمٍ لَهُ شَیءٌ یُریدُ أن یُوصِیَ فیهِ یَبِیتُ لَیلَتَینِ إلاّ وَصیَّتُهُ مَکتوبَةٌ عِندَهُ
مسلمانى که مالى دارد و مى خواهد در آن وصیّت کند، حق ندارد دو شب را سپرى کند مگر اینکه وصیّتش نوشته شده نزد او باشد
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
ما یَنبَغی لامرئٍ مُسلمٍ أن یَبِیتَ لَیلَةً إلاّ و وَصیَّتُهُ تَحتَ رأسِهِ
بر هیچ مسلمانى سزاوار نیست که شبى را سپرى کند، مگر اینکه وصیّتش زیر سرش باشد
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
مَن ماتَ على وَصیَّةٍ ماتَ على سَبیلٍ و سُنَّةٍ ، و ماتَ على تُقىً و شَهادَةٍ ، و ماتَ مَغفورا لَهُ
هر کس با وصیّتى بمیرد، بر راه و سنّت [پیامبر صلى الله علیه و آله ]و بر پرهیزگارى و شهادت ، مرده و آمرزیده گشته است
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
إنّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ أعطاکُم ثُلُثَ أموالِکُم عِندَ وَفاتِکُم زِیادَةً فی أعمالِکُم
خداوند عزّ و جلّ، براى افزونى [ثواب ]اعمال شما، [اجازه انفاق و تصرّف در ]یک سوم اموالتان را هنگام وفات به شما عطا فرموده است
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
إنّ اللّه َ تعالى تَصَدَّقَ علَیکُم عِندَ وَفاتِکُم بِثُلُثِ أموالِکُم ؛ زِیادَةً لَکُم فی أعمالِکُم
خداوند متعال یک سوم اموال شما را هنگام وفاتتان به شما تفضّل کرده است، تا بدین وسیله بر [ثواب ]اعمال شما بیفزاید
امام باقر علیه السلام :
مَن لَم یُوصِ عِندَ مَوتِهِ لِذَوی قَرابَتِهِ مِمَّن لا یَرِثُهُ فَقد خَتَمَ عَمَلَهُ بمَعصِیَةٍ حدیث
هر کس هنگام مرگ خود براى خویشاوندانش که از او ارث نمى برند وصیّت نکند عمل خود را به معصیتى ختم کرده است
روش وصیّت کردن
فلاح السائل ـ به نقل از حسن بن ابراهیم بن عبد اللّه ـ : امام صادق علیه السلام به نقل از نیاکان خود علیهم السلام فرمود :
قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن لَم یُحسِنِ الوَصیَّةَ عِندَ مَوتِهِ کانَ نَقصا فی عَقلِهِ و مُرُوَّتِهِ قالوا : یا رسولَ اللّه ِ، و کَیفَ الوَصیَّةُ ؟ قالَ : إذا حَضَرَتهُ الوَفاةُ و اجتَمَعَ النّاسُ إلَیهِ قالَ : اللّهُمّ فاطِرَ السَّماواتِ و الأرضِ عالِمَ الغَیبِ و الشَّهادَةِ الرَّحمنُ الرَّحیمُ ، إنّی أعهَدُ إلَیکَ فی دارِ الدُّنیا أنّی أشهَدَ أن لا إلهَ إلاّ أنتَ وَحدَکَ لا شَریکَ لَکَ ، و أنّ محمّدا صلى الله علیه و آله عَبدُکَ و رَسولُکَ ، و أنّ السّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیبَ فیها ، و أنَّکَ تَبعَثُ مَن فی القُبورِ ، و أنّ الحِسابَ حَقٌّ ، و أنّ الجَنَّةَ حَقٌّ ، و ما وَعَدَ اللّه ُ فیها مِن النَّعیمِ من المَأکَلِ و المَشرَبِ و النِّکاحِ حَقٌّ ، و أنّ النّارَ حَقٌّ ، و أنّ الإیمانَ حَقٌّ ، و أنّ الدِّینَ کما وَصَفتَ ، و أنّ الإسلامَ کما شَرَعتَ ، و أنّ القَولَ کما قُلتَ ، و أنّ القرآنَ کما أنزَلتَ ، و أنّکَ أنتَ اللّه ُ الحَقُّ المُبینُ و أنّی أعهَدُ إلَیکَ فی دارِ الدُّنیا أنّی رَضِیتُ بِکَ رَبّا ، و بالإسلام دِینا ، و بمحمّدٍ صلى الله علیه و آله نَبیّا ، و بعَلیٍّ إماما ، و بِالقرآنِ کِتابا ، و أنّ أهلَ بَیتِ نَبیِّکَ علَیهِ و علَیهِمُ السّلامُ أئمَّتی اللّهُمّ أنتَ ثِقَتی عِندَ شِدَّتی ، و رَجائی عِندَ کُربَتی ، و عُدَّتی عِندَ الاُمورِ الّتی تَنزِلُ بِی ، و أنتَ وَلِیِّی فی نِعمَتی ، و إلهی و إلهُ آبائی ، صَلِّ على محمّدٍ و آلِهِ ، و لا تَکِلْنی إلى نَفسی طَرفَةَ عَینٍ أبَدا ، و آنِسْ فی قَبری وَحشَتی ، و اجعَلْ لِی عِندَکَ عَهدا یَومَ ألقاکَ مَنشورا
فهذا عَهدُ المَیِّتِ یَومَ یُوصِی بحاجَتِهِ ، و الوَصیَّةُ حَقٌ على کُلِّ مُسلمٍ قالَ أبو عبدِ اللّه ِ علیه السلام : و تَصدیقُ هذا فی سُورَةِ مَریمَ قولُ اللّه ِ تبارکَ و تعالى : «لا یَمْلِکونَ الشَّفاعَةَ إلاّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْدا» و هذا هُو العَهدُ و قالَ النَّبیُّ صلى الله علیه و آله لعلیٍّ علیه السلام : تَعَلَّمْها أنتَ و عَلِّمْها أهلَ بَیتِکَ و شِیعَتَکَ قالَ : و قالَ علیه السلام : عَلَّمَنِیها جَبرئیلُ
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: هر کس هنگام فوت خود وصیّت نکند،این کار نقصى در عقل و مروّت اوست عرض کردند: اى رسول خدا! وصیّت چگونه است؟ فرمود: چون کسى زمان مرگش فرا رسد و مردم (کسان و خویشان او) پیرامونش جمع شدند، بگوید: اى خداى آفریننده آسمان ها و زمین، داناى نهان و آشکار، بخشنده مهربان! من در این سراى دنیا در پیشگاه تو اعتراف مى کنم و گواهى مى دهم هیچ خدایى جز تو نیست، یگانه و بى شریکى، و محمّد بنده و فرستاده توست و قیامت آمدنى است و شکّى در آن نیست و تو خفتگان گورها را بر مى انگیزى و حساب راست است و بهشت راست است و نعمت هاى بهشتى، از خوردنى و نوشیدنى و زناشویى که خداوند به آنها وعده داده، راست است و دوزخ راست است و ایمان راست است و دین چنان است که تو وصف کرده اى و اسلام همان گونه است که تو تشریع فرموده اى و سخن همان است که تو گفته اى و قرآن چنان است که تو نازل کرده اى و تو همان خداوند حقیقى و آشکار هستى من در این سراى دنیا نزد تو اعتراف مى کنم که تو را به عنوان پروردگار پذیرفته ام و اسلام را به عنوان دین و محمّد صلى الله علیه و آله را به پیامبرى و على را به امامت و قرآن را به عنوان کتاب سمانى خود و اینکه اهل بیت پیامبر تو ـ علیه و علیهم السّلام ـ امامان من هستند بار خدایا! در هنگام سختیم تویى تکیه گاه من و به هنگام غم و اندوهم تویى امید من و به گاه گرفتارى هایى که به من هجوم مى آورد، تویى نیروى ذخیره من و تویى ولىّ نعمت من و خداى من و خداى پدران من بر محمّد و آل او درود فرست و هرگز چشم بر هم زدنى مرا به خودم وا مگذار و در تنهایى قبر ، تو مونس من باش و در آن روز که با تو دیدار مى کنم از خودت به من پیمانى دِه و این پیمان میّت است در روزى که وصیّت مى کند، و وصیّت حقّى است بر ذمّه هر مسلمانى
امام صادق علیه السلام فرمود: مؤیّد این وصیّت، این سخن خداى تبارک و تعالى در سوره مریم است که مى فرماید: «اختیار شفاعت ندارند مگر کسى که از جانب [خداى ]رحمان پیمانى گرفته است» و این همان پیمان است پیامبر صلى الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: این وصیّت را بیاموز و آن را به خاندان و شیعیانت نیز تعلیم دِهو حضرت فرمود: این را جبرئیل به من تعلیم داد
نهى از ضرر زدن و ظلم و حق کشى در وصیّت
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
الإضرارُ فی الوَصیَّةِ مِن الکَبائرِ
ضرر زدن [به وارث ]در وصیّت، از گناهان کبیره است
امام على علیه السلام :
ما اُبِالی أضرَرتُ بوُلْدی ، أو سَرَقتُهُم ذلکَ المالَ
از نظر من تفاوتى ندارد که [در وصیّت، ]فرزندانم را متضرّر کنم، یا آن مال را از آنان بدزدم
امام على علیه السلام :
مَن أوصى و لَم یَحِفْ و لَم یُضارَّ کانَ کَمَن تَصَدَّقَ بهِ فی حَیاتِهِ
هر کس وصیّت کند و [در وصیّت خود] ستم نکند و [به وارث ]زیان وارد نیاورد، مانند کسى است که آن [مال مورد وصیّت ]را در زمان حیات خود صدقه داده باشد
امام على علیه السلام :
الحَیفُ فی الوَصیَّةِ مِن الکَبائرِ
ستم و حق کشى در وصیّت، از گناهان کبیره است
امام باقر علیه السلام :
قَضى أمیرُ المؤمنینَ علیه السلام فی رجُلٍ تُوُفِّیَ و أوصى بمالِهِ کُلِّهِ أو أکثَرِهِ ، فقالَ لَهُ : الوَصیَّةُ تُرَدُّ إلَى المَعروفِ غَیرِ المُنکَرِ ، فمَن ظَلَمَ نَفسَهُ و أتى فی وَصیَّتِهِ المُنکَرَ و الحَیفَ فإنّها تُرَدُّ إلَى المَعروفِ ، و یُترَکُ لأهلِ المِیراثِ مِیراثُهُم
امیر المؤمنین علیه السلام درباره مردى که مرده و نسبت به همه مال خود یا بیشتر آن وصیّت کرده بود این گونه قضاوت فرمود که وصیّت، به مقدار معروف (یک سوم که در شرع آمده است) برگردانده شود پس هر که به خود ستم کند و در وصیّتش مرتکب خلاف و ظلم گردد، آن وصیّت به معروف برگردانده مى شود و میراث وارثان به آنان وا گذار مى گردد
امام صادق علیه السلام :
مَن أوصى بِالثُّلُثِ فَقَد أضَرَّ بِالوَرَثَةِ ، و الوَصیَّةُ بِالخُمسِ و الرُّبعِ أفضَلُ مِن الوَصیَّةِ بِالثُّلُثِ ، و مَن أوصى بِالثُّلُثِ فلَم یَترُکْ
هر که به یک سوم [داراییش ]وصیّت کند به وارثان ضرر زده است و وصیّت کردن به یک پنجم و یک چهارم، از وصیّت کردن به یک سوم افضل است کسى که به یک سوم وصیّت کند، چیزى [از مورد مأذون و مجاز] را باقى نگذاشته است
وصىّ خود باش
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به مردى که از آن حضرت تقاضاى سفارشى کرد ـ فرمود:
هَیِّئْ جِهازَکَ ، و أصلِحْ زادَکَ ، و کُنْ وَصِیَّ نَفسِکَ ؛ فإنّهُ لَیسَ مِن اللّه ِ عِوَضٌ ، و لا لِقَولِ اللّه ِ خُلفٌ
بار و بُنه ات را آماده ساز و زاد و توشه ات را درست کن و وصىّ خودت باش؛ زیرا هیچ چیز جاى [ثواب] خدا را نمى گیرد و سخن و وعده خداوند خلاف نمى شود
امام على علیه السلام :
یا بنَ آدمَ ، کُنْ وَصِیَّ نَفسِکَ فی مالِکَ ، و اعمَلْ فیهِ ما تُؤثِرُ أن یُعمَلَ فیهِ مِن بَعدِکَ
اى پسر آدم! وصىّ خودت در مال و دارایى خویش باش و با آن چنان کن که ترجیح مى دهى پس از تو با آن چنان شود
امام صادق علیه السلام ـ به مردى که از ایشان سفارشى خواست ـ فرمود:
أعِدَّ جِهازَکَ ، و قَدِّمْ زادَکَ ، و کُنْ وَصِیَّ نَفسِکَ ، لا تَقُلْ لغَیرِکَ یَبعَثُ إلَیکَ بما یُصلِحُکَ
بار و بنه ات را آماده ساز و توشه ات را پیشاپیش بفرست و خود وصىّ خودت باش به دیگرى نگو که آنچه را به کارِ تو مى آید [بعدا]
