بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه
(گفته شد یکى از یاران پرهیزکار امام علیه السّلام به نام همّام گفت:
اى امیر مؤمنان پرهیزکاران را براى من آنچنان وصف کن که گویا آنان را با چشم مى نگرم.
امام علیه السّلام در پاسخ او درنگى کرد و فرمود «اى همّام! از خدا بترس و نیکوکار باش که خداوند با پرهیزکاران و نیکوکاران است» امّا همّام دست بردار نبود و اصرار ورزید،
تا آن که امام علیه السّلام تصمیم گرفت صفات پرهیزکاران را بیان فرماید.
پس خدا را سپاس و ثنا گفت، و بر پیامبرش درود فرستاد، و فرمود)
و من خطبة له ع یصف فیها المتقین
رُوِیَ أَنَّ صَاحِباً لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع یُقَالُ لَهُ هَمَّامٌ
کَانَ رَجُلًا عَابِداً
فَقَالَ لَهُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صِفْ لِیَ الْمُتَّقِینَ حَتَّى کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَیْهِمْ
فَتَثَاقَلَ ع عَنْ جَوَابِهِ
ثُمَّ قَالَ یَا هَمَّامُ اتَّقِ اللَّهَ وَ أَحْسِنْ فانَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِینَ اتَّقَوْا وَ الَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُونَ
فَلَمْ یَقْنَعْ هَمَّامٌ بِهَذَا الْقَوْلِ
حَتَّى عَزَمَ عَلَیْهِ
فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ وَ صَلَّى عَلَى النَّبِیِّ ص ثُمَّ قَالَ ع
1. سیماى پرهیزکاران
پس از ستایش پروردگار! همانا خداوند سبحان پدیده ها را در حالى آفرید که از اطاعتشان بى نیاز، و از نافرمانى آنان در امان بود،
زیرا نه معصیت گناهکاران به خدا زیانى مى رساند و نه اطاعت مؤمنان براى او سودى دارد،
روزى بندگان را تقسیم، و هر کدام را در جایگاه خویش قرار داد.
امّا پرهیزکاران! در دنیا داراى فضیلت هاى برترند،
سخنانشان راست،
پوشش آنان میانه روى،
و راه رفتنشان با تواضع و فروتنى است،
چشمان خود را بر آنچه خدا حرام کرده مى پوشانند،
و گوشهاى خود را وقف دانش سودمند کرده اند،
و در روزگار سختى و گشایش، حالشان یکسان است.
و اگر نبود مرگى که خدا بر آنان مقدّر فرموده، روح آنان حتى به اندازه بر هم زدن چشم، در بدن ها قرار نمى گرفت، از شوق دیدار بهشت، و از ترس عذاب جهنّم.
خدا در جانشان بزرگ و دیگران کوچک مقدارند،
بهشت براى آنان چنان است که گویى آن را دیده و در نعمت هاى آن به سر مى برند،
و جهنّم را چنان باور دارند که گویى آن را دیده و در عذابش گرفتارند.
دل هاى پرهیزکاران اندوهگین،
و مردم از آزارشان در أمان،
بدن هایشان لاغر،
و درخواست هایشان اندک،
و نفسشان عفیف
و دامنشان پاک است.
در روزگار کوتاه دنیا صبر کرده تا آسایش جاودانه قیامت را به دست آورند: تجارتى پر سود که پروردگارشان فراهم فرموده،
دنیا مى خواست آنها را بفریبد امّا عزم دنیا نکردند،
مى خواست آنها را اسیر خود گرداند که با فدا کردن جان، خود را آزاد ساختند.
أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى
خَلَقَ الْخَلْقَ حِینَ خَلَقَهُمْ غَنِیّاً عَنْ طَاعَتِهِمْ
آمِناً مِنْ مَعْصِیَتِهِمْ
لِأَنَّهُ لَا تَضُرُّهُ مَعْصِیَةُ مَنْ عَصَاهُ
وَ لَا تَنْفَعُهُ طَاعَةُ مَنْ أَطَاعَهُ
فَقَسَمَ بَیْنَهُمْ مَعَایِشَهُمْ
وَ وَضَعَهُمْ مِنَ الدُّنْیَا مَوَاضِعَهُمْ
فَالْمُتَّقُونَ فِیهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ
مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ
وَ مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَادُ
وَ مَشْیُهُمُ التَّوَاضُعُ
غَضُّوا أَبْصَارَهُمْ عَمَّا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ
وَ وَقَفُوا أَسْمَاعَهُمْ عَلَى الْعِلْمِ النَّافِعِ لَهُمْ
نُزِّلَتْ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِی الْبَلَاءِ کَالَّتِی نُزِّلَتْ فِی الرَّخَاءِ
وَ لَوْ لَا الْأَجَلُ الَّذِی کَتَبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ لَمْ تَسْتَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِی أَجْسَادِهِمْ طَرْفَةَ عَیْنٍ شَوْقاً إِلَى الثَّوَابِ وَ خَوْفاً مِنَ الْعِقَابِ
عَظُمَ الْخَالِقُ فِی أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَا دُونَهُ فِی أَعْیُنِهِمْ
فَهُمْ وَ الْجَنَّةُ کَمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِیهَا مُنَعَّمُونَ
وَ هُمْ وَ النَّارُ کَمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِیهَا مُعَذَّبُونَ
قُلُوبُهُمْ مَحْزُونَةٌ
وَ شُرُورُهُمْ مَأْمُونَةٌ
وَ أَجْسَادُهُمْ نَحِیفَةٌ
وَ حَاجَاتُهُمْ خَفِیفَةٌ
وَ أَنْفُسُهُمْ عَفِیفَةٌ
صَبَرُوا أَیَّاماً قَصِیرَةً أَعْقَبَتْهُمْ رَاحَةً طَوِیلَةً
تِجَارَةٌ مُرْبِحَةٌ یَسَّرَهَا لَهُمْ رَبُّهُمْ
أَرَادَتْهُمُ الدُّنْیَا فَلَمْ یُرِیدُوهَا
وَ أَسَرَتْهُمْ فَفَدَوْا أَنْفُسَهُمْ مِنْهَا
_________________________
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص: 303
